Interviews

Alles wat je moet weten over daguerreotypie

Door Simone | 15 augustus 2019

Je zou denken dat vroege technologie niet de beste resultaten oplevert, maar als je naar de eerste fotografische techniek kijkt, zijn foto's ongelooflijk scherp en gedetailleerd. Wat is dit proces precies en waarom zijn foto's die op deze manier zijn genomen zo intrigerend? Fotografie-expert Daniel Heikens legt het uit.

Hallo Daniel. Kun je ons vertellen wat daguerreotypie precies is? 

Daniel: Daguerreotypie was het eerste fotografische proces. Een uitvinding toegeschreven aan Louis-Jacques-Mandé Daguerre, maar iets dat hij niet kon bereiken zonder Joseph Nicéphore Niépce, die het eerste fotomechanische proces uitvond. 

Hoewel de eerdere techniek van de camera obscura, die in wezen een natuurlijk fenomeen is om een projectie te maken, al eeuwen bestaat en kan worden herleid tot het oude China; werd de eerste echte fotomechanische afdruk, de heliogravure, pas in 1826 gemaakt (of 1827, de meningen lopen uiteen over de precieze datum). 

Het heette Uitzicht vanuit het raam bij Le Gras door amateur-uitvinder Joseph Nicéphore Niépce. Met deze heliografische techniek maakte hij uiteindelijk een afbeelding op de afdruk, maar de belichtingstijd was enkele dagen, waardoor het onmogelijk was om een scherp beeld te krijgen, laat staan alles wat beweegt. 

Louis-Jacques-Mandé Daguerre, een professionele theaterschilder, was geïnteresseerd in het creëren van een beeld van de echte wereld en hij dacht dat hij dit kon doen door de belichtingstijd te verkorten, dus zocht hij Niépce op en begon een correspondentie. Niépce was echter meer gericht op het produceren van reproduceerbare platen.

Voortbouwend op de kennis van Niépce, vond Daguerre eindelijk de oplossing en kondigde in 1839 publiekelijk zijn commercieel levensvatbare fotografische proces aan. Deze techniek vereiste slechts enkele minuten belichting in de camera en produceerde duidelijke en gedetailleerde resultaten. 

Dit beroemde portret van dichter en schrijver Edgar Allen Poe is een daguerreotypie, hoewel deze versie is geretoucheerd.

En hoe werkt de techniek?

Daniel: Het is nogal een complex proces. Eerst moest een plaat verzilverd koper worden gepolijst tot het punt waarop het op een spiegel leek. Dat werd behandeld met rook om het oppervlak lichtgevoelig te maken, zodat het in een camera kon worden belicht zolang als nodig werd geacht, afhankelijk van de intensiteit van het licht. Het resulterende latente beeld kon vervolgens zichtbaar worden gemaakt door het uit te roken met kwikdamp en de gevoeligheid voor licht werd verwijderd door vloeibare chemische behandeling.

Het oppervlak van de spiegelachtige foto was (en blijft) zeer delicaat, en zelfs de kleinste veegbeweging kon deze permanent beschadigen, dus na gespoeld en gedroogd te zijn werd de foto achter glas afgesloten in een beschermende behuizing. 

Wat maakt dit zo'n interessante vorm van fotografie?

Daniel: Het is nog steeds een van de mooiste processen die ooit zijn uitgevonden. Hoewel de afbeeldingen vaak klein van formaat zijn, zijn ze ongelooflijk scherp met prachtige tonen en contrasten. Het maken van een daguerreotypie was - en is dat nog steeds - een verbazingwekkend nauwgezette en tijdrovende klus. En een daguerreotypie is altijd uniek omdat wat je ziet rechtstreeks van de camera komt; er is er altijd maar één.  

Hoe kun je daguerreotypieën herkennen?

Daniel: Het meest opvallende kenmerk van een daguerreotypie is het spiegeleffect. Als je de foto in bepaalde hoeken scheeftrekt, kun je zien hoe de foto spiegelt en kun je zelfs het 'negatieve beeld' zien.

[Daguerreotypieën] komen altijd in beschermende hoezen, vaak gemaakt van leer en bekleed met zijde of fluweel. Ze worden soms ook beschermd door zogenaamde ‘Union Cases’: een composiet, plastic-achtig hoesje gemaakt van zaagsel en schellak. Blootgesteld aan lucht, zal de zilveren plaat dof worden, dus het is vrij gebruikelijk om tekenen van aantasting aan de randen van het daguerreotypie te vinden. En tot slot zijn ze meestal relatief klein. 

Je kunt zowel het positieve als het negatieve beeld zien in een daguerreotypie.

Zijn er fotografen die beroemd zijn geworden met het werken volgens dit proces? 

Daniel: Daguerre, uiteraard. Hij heeft tenslotte zijn naam aan het proces gegeven. Daguerreotypieën van Daguerre zelf zijn uiterst zeldzaam en er zijn niet veel van ontdekt.

Nadat het proces op 19 augustus 1839 met het publiek was gedeeld, gebruikten bekende makers van daguerreotypieën zoals Robert Cornelius, Louis Adolphe de Molard, John William Draper, Antoine Claudet, John B Dancer, Richard Beard, William Kilburn, Platt D Babbitt en nog vele anderen dit proces om enkele van de mooist bewaarde daguerreotypieën van de 19e eeuw te maken. 

Zijn er nog fotografen die deze techniek gebruiken?

Daniel: Absoluut! Ook al is dit mogelijk een van de moeilijkste procedures om goed uit te voeren. Met de opkomst van snelle, digitale fotografie in de afgelopen jaren, zijn er steeds meer fotografen die snakken naar 'langzame fotografie'. We hebben zelfs een fotograaf die zijn daguerreotypieën rechtstreeks op Catawiki verkoopt. 

Heb je advies voor beginnende verzamelaars van daguerreotypieën? 

Daniel: Altijd kopen wat je graag wilt hebben. Hoe vaker je daguerreotypieën tegenkomt, des te kritischer je wordt over de staat, het onderwerp, behuizing, grootte, enz. 

Je zult meestal familieportretten tegenkomen. Omdat het nemen van een daguerreotypie lang duurde —— een belichtingstijd van tien minuten was niet uitzonderlijk in de begindagen van het proces⁠ - zijn de meeste daguerreotypieën portretten van zittende personen die zo stil mogelijk proberen te zitten. Zodra je verzameling groeit, zul je merken dat je op zoek gaat naar meer zeldzame onderwerpen of zeer vroege daguerreotypieën. 

Ontdek meer fotografie | camera’s en optische apparatuur

Deze artikelen vind je misschien ook interessant:

Maak je gratis account aan
Bij Catawiki zul je iedere week versteld staan van de indrukwekkende en bijzondere objecten die aangeboden worden. Registreer je vandaag en ontdek onze wekelijkse veilingen, die door ons team van gespecialiseerde experts worden samengesteld.
Deel dit artikel
Close Created with Sketch.
Nog niet geregistreerd?
Door gratis een Catawiki-account aan te maken, kun je bieden op onze 75.000 bijzondere objecten die iedere week geveild worden.
Registreer nu